Khrih Jesuh Temtuar Zarh (CBMC Bongva Mekazin 2007 chungin)

Judahmi nih an tuanbia ah an philh khawh lo mi Lanhtaak puai cu Jerusalem ah tuah ding in timhlamh cuahmah a si cang. Puai zawh mi cu million pahnih tluk an si. Mi an tam tuk caah tlun inn hotel an ting hna lo. Bawi Khrih chuah caan Bethlehem ah milu an rel lio caan ko kha a lo. Micheu cu chungkhat inn ah an tlung. Mi cheu cu khua kam ah deu an sak i an riak. An i tuai-ur ko. An i ngaihtuk ve mi an puai sunglawi bik caan phak cu zei ti um awk hngal lo in an i nuam.

Lanhtaak Puai

Izipt ram chung saltaannak in Israel miphun an luat khawh nak ding ah lungtthawngpa Izipt Siangpahrang Faroah lung le thin kha Pathian nih a phunphun in a hneksak. Izipt mi nih an celh lo ding tiang in, fa upa bik lawng hmanh si lo in, sattil upa bik tiang zuah lo in teirul chamtu vanmi nih an thah dih hna. Cu zan khuamuih lio ah Pathian nih a chimning in an innka baa ah sathi a nehmi Israel mi chungkhar cu teirul chamtu vanmi nih that lo in an lanhtaak hna. Hi hi Lanhtaak Pui a thoknak a si. Saltaannak in an luatnak hnga caah an i timhlamh lio pi ah Izipt mi hna sin ah a tlung mi thihnak chung in an luat caah Israel mi nih an sunhlawih tukmi puai ah a cang.

Zumtu hna: Kan innkabaa ah Pathian tufa thisen neh lo in a um mi kan um sual maw? Teirul chamtu vanmi hna nih an kan panh ve sual lai maw? Ttih a nung tuk, Ttih a nungtuk!

Tumkau Zarhpini

Jesuh Khrih cu Jerusalem khua leng deuhte ah a ummi Bethany khua ah a dawt zultu hna he an riak. Zarhpini ah Jerusalem khua ah an kal. Lanhtaak puai ah a kaimi mipi nih tuum hnah kha hlirh in sunglawi ngai in "Hosana, Hosana, Bawipa min in a rami cu Pathian nih thluachuah pe ko seh" tiah au in an don. A zan ah Jerusalem in an kir i Bethany khua ah an riak tthan.

Zumtu hna: A kan Khamhtu Bawi Khrih hi thangtthat lo in kan um sual maw?

Nikhatni (Tumkau Zarhpini thaizing)

Jesuh Khrih le a zultu hna cu Bethany khua in Jerusalem ah an kal tthan. Lampi ah a thei tlai lo in a hnah pi lawng hringdut in a um mi theipi kung kha "Na thei ahohmanh nih in ei ti hna hlah seh" tiah chiat a serh (Matthai 21:18-19). Marka cauk ahcun cu caan cu theipi tlai tik a si lo a ti (Marka 11:13). A caan lo pi ah Jesuh nih zeicahdah theipi cu a va fuh hnga ti a awlte. Jesuh nih a palh a si lo. Hi caan lio hi theipi hnah corh aa thokka a si. A hnah tling tein a corh tikah a thei zong a tlai ve. Hawidang theipi cu hnahte corh an timh ah hi theipi kung cu a hnah hringdut in a um cang. Theipi sining ahcun thei a tlai awk a si. Nain, a tlai lo caah chiatserh a si. Cun, Jesuh cu biakinn ah khan a kal i phaisa thlengtu le chawzuartu kha a hmuh hna tikah a thin a hung tuk i a tthawl dih hna. An tthutdan le cabuai zong a leh piak dih hna. Pathian nih "Ka inn cu miphun vialte thlacamnak inn a si lai, a ti. Nannih nih mifir kua ah nan ser" a ti hna (Marka 11:17). Cu zan cu Bethany ah an riak tthan.

Dawtmi zumtu hna: Hnah lawng hringdut in um i thei tlai lo ahcun Khrih nih chiatserh khawh kan si. Khrihfa kan sinak hi ruat tthan hna usih. Khrihfa kan sinak lawng hi theipi hnah bang hringdut in a langh i khrihfa nunnak ah thei kan tlai lo ahcun Pathian nih a kan mawhchiat khawh. Thinlung in Pathian hi biatak chuah in zumh ding kan si hna.

Nihnihni

Jesuh Khrih caah a harbik mi ni a si. Zarhpini le Nikhatni ahcun mipi nih Messiah sinak in an don i an pawm. "Hosana, Hosana" tiin an thangtthat. Nihnihni cun a sualnak kawl hram an thok. Farasi pawl kha a sik len ve hna. Hi ni cu Khrih an hlawt ni a si.

Dawtmi zumtu hna: Kan theih lo in Khrih hi kan hlaw ve sual maw? Ruat tthan usih. Vawlei cung chawva le sui ngun kan kawlnak ah khrih hi kan hlawt ahcun Khrih lung a fak tuk lai. Khrih nih a kan dawt. A nunnak a kan pek. Dawtu hna hlawt cu dawtu lung a fak tuk tawn. A kan huatu hna kha kan hlawt hna ahcun huatu caah zei a pawi tuk lo. Nain, a kan dawtu hna kha kan hlawt hna ahcun dawtu lung a fak kho tuk. Khrih nih hi tluk in a kan dawt i kannih nih kan hlawt ahcun Khrih lung a fak tuk lai. Khrih lung fah tertu kan si sual maw?

Nithumni (Nihin)

Nihnihni in Jesuh cu Jerusalem ah phungchim a thok. Nihin ah a peh tthan. Ni hnih chung a cawnpiak hna. A rian a liim hnu ah zan ah Jesuh le a zultu hna cu Bethany ah an kal i an riak tthan.

Dawtmi zumtu hna: Khrih nih cun a kan cawnpiak lengmang. Nihin zong ah a kan cawnpiak. A cawnpiaknak hi kan thei lo sual maw?

Nilini (Lanhtaak Puai)

Joseph kha Izip ram ah a u le nih an zuar. Mifel a si caah Izip ram ah mangttaam lio ah siangpahrang changtu bawi a si. Canaan ah a ummi a nu le pa le a unau pawl nih an va fuh. Hi lio ah minung 70 hrawng an si. Mangttaam in an luat nain, kum 400 chung sal ah an taang. Kum 400 a tlin tikah milu million 2 an si. Ralkap ah a ttang kho ding 663,000 an si. Hi zat minung cu Joseph kong a thei lo mi siangpahrang a chuah tikah sal ah an cang. Million pahnih hna luatnak caah Moses cu Pathian nih a hman. Cu ti cun, khuaruahhar thil tampi he Izip ram in an chuak. An innka baa ah thuh mi saram thisen ruang ah teirul chamtu vanmi hna kut in an lanhtaak hna. An luat. Hi hi Lanhtaak kan ti mi cu a si.

Nihin cu thilnu phulh lo Lanhtaak zanriah ei ni a si. Million pahnih hrawng minung cu Jerusalem ah a khah in an khat. An cawl ur ko. An i tuailulh ko hna. Lawmhnak ni le caan si kaw, an aw le aukhuan tthat cu zeinih tluk hlah! Jesuh le a zultu hna cu Mary, John le Mark nu inn ah a donghnak bik zanriah an ei. A dawt zultu hna kha "Nan ka theih zungzal nak ding ah changreu le mitsurhang cu van hmang zungzal u" tiah a phawt cio hna. An i thlahnak zanriah a si.

Khrih cu a thih lai kha aa hngal cia. A ni le caan kha a nai tuk cang. Lungrethei tuk in Gethsamani dum chungah thla a cam. A cal in thlan le thisen cu an luang thliahmah. Nangmah le keimah ruang ah a tuar ding mi cu a ngamh hrim lo. A ngaihlah tuk. Hi tluk in a ngaihchiat le a vansan awlawkchawn lio ah a dawt zultu hna cu an i hngilhhluah mah ko.

Khrih nih hi tluk in kan caah a tuar lio ah aa hngilh ko mi si ding cu Khrih hmai khah ding a si lo. Aa hngilh mi hna tho u, kan khamhnak ni a ra lio. Kan caan ttha a um lio ah Bawipa caah tho in ttuan usih. Hngilh caan a si ti lo. Thawhtthan caan a si cang.

Khrih nih Peter kha "Suimilam pakhat hmanh hngilh lo in nan ka hngak kho lo maw?" a ti. A zultu kha tukforhnak chung ah nan luh sual nak hnga lo thlacam u a ti hna. Nang le kei zong a kan ti ve. Thlacam u! Thlacam u!

Khrih cu thlacam ah a hei kal tthan. A zultu cu an hnar hluahmah hawi ko. Kannih teh kan i hngilh ko rih lai maw?

Khrih cu ruathramtu a ngei lo. Thinhnemtu ngei lo Khrih si ai kun! An chim tawnmi riaklang va te a hluan. Riaklang va cu a futnak thing le ram kha an caar tawn caah thing le ram nih an duh lo. Futnak a ton lo caah zan ah a awn, a ciap i a zuang tawn. Khrih zong hi futnak tawng lo riaklang vate a lo ve. Mi kip nih an hlawt. Mi thinlung chungah futnak a tawng lo. Nang le kei thinlung ah futnak a ngei ve maw? ti hi ruat hna usih.

Khrih nih "Cenghngia nih kua an ngei i fate nih bu an ngei, sihmanhsehlaw Mi Fapa cu riahnak hmun hmanh a ngei lo" a rak ti mi kha a si taktak. Lianhngannak he laa fate cung ah cuang in Jerusalem ah a luh lio ah Hosana, Hosana tiin mipi nih an don he cun a lo ti lo. A dawngtu vialte nih an hlawt dih cang. A dawbiktu in a ruahmi zultu hna thinlung hmanh ah hmun a ngei ti lo. An hngilhtaak ko. Ni thum chung ah thil vialte cu a thleng rih. Kawi le dua vialte cu ral ah an cang manh. Maw a fah hringhran! Dawtu ngei lo fah cu!

A chapchap ah a zultu Judas nih a van hnamh. A dawt tuk rua hlah maw ti na lak ah, a rak leirawi diam ko ai. "Saya, na cungah daihnak um ko seh" tiah a ti i a hnamh colh. Judas bia, tuahser le thinlung cu aa dang tuk. A thinlung cu li le cantiang le meithal bantuk thihnak hriamnam, a bia cu a thlum ngai ttung. Vawlei cung ah ttih a nungbik mi minung cu a hmurka a thlum tuk ttung i thinlung in mi thah a duhmi hi kan si tawn.

Dawt ruang lawng ah hnamh cu a si hrim lo. Huat ruang zong ah hnamh a si ko. Judas nih Khrih a hnamh mi cu "thah hnamh" (killing kiss) an ti hnga maw! Hi bantuk phun mithahnak hi vawlei ah an hman ngai ttheu. Jesuh Khrih cu an tlaih i a ral hna kut chung ah a phan. Khrih cu an hrem an vuak colh i harnak fakbik tuar hram a thok. Maw a fah hringhran! Aize, ka Khamhtu Bawi, Santlailo bik keimah caah fahnak tuar maw! Mitthli he. . .

Sunglawi Ningani (Good Friday)

Put . . Put . . in Rom ralkap hna nih Khrih cu an tuk. A pum a euh, a sawn. Khat lei in an tuk tthan. A mit aa sur. A hram. A hremtu hna mithmai ah zangfahnak a um lo. An vuak chih. An nih pah. Saram cu thinlung a ngei lo mi an si caah hi bantuk in hrem an tawng theng lo. Jesuh tu cu a sual man kha tuar ve hrim seh tiin an hrem. A sual lo. A sual man cu nangmah le keimah sual man hi a si ko. Kanmah ruangah hremnak a ing. Jesuh cu nawlngeitu hna hmai ah an chuahpi. Bia an caih. Sual an phawt colh. Vailamtah tung kha hranhram in an put ter. Golgotha lei ah an kalpi. Golgotha cu "Luruh Hmun" timi a si. Misual mi hna an thahnak hmun a si. Hi ka hmun cu hmulthi ling lak in ning a tti kho. Jesuh cu a harbik hremnak vailamtah cung ah zing suimilam 9:00 am hrawng in misual pahnih he an thlai hna. Thir in an khenh chih hna. Mifir pahnih cu an hrum. An ai. An awthawng cu mithlakok an bar. Jesuh Khrih nih a celh ve hrimhrim lo. A ke le kut thir in an khenh i an thlai caah a fak tuk. A hram. A nu Mary cu Jerusalem nu hna he an ra i vailamtah pawng ah cun an dir hnawh ko. Chanh awk ttha lo. Lungfak tuk in mitthli he a ttap. Jesuh nih a nu cu a hei zoh. Ka nu, "Kha ka ahkhan nan fapa a um khah" a ti. A zultu zong kha a zoh i "Khaka ah khan na nu a um khah" a ti. Hi tluk a tuar lio ah midang zawnruahnak kha a langhter. Thih lai ah, nu le pa, u le nau hna kha siaherhtuk in biarovuih ko khi a lo. Mary Magdalin le a dang nu pawl hna cu mitthli he an ngaihchiatnak an tuar kho lo. A langhlat deuh in an cuanh chel, an mit in an thlirh chel, zeiti um awk an hngal lo. Jesuh nih a celh ve hrim ti lo. "Ka Pathian, ka Pathian, zeicadah na ka kaltaak" tiah a au. Nangmah le keimah sual ruangah hi tluk in fahnak a tuar. Khrih nih cun mitsur zuthur an chanh mi kha a dawp. "Aa liim cang" a ti. A lu aa khun i a thi. Khi tikah vawlei kha aa hnin. Thlan khar kha an i hung. Pathian mi a thi ciami hna an tho tthan. Khrih an tuknak vual in damnak kan hmu. A thihnak ruangah nunnak kan hmu. Thihnak fakbik tuar in a kan Khamhtu Khrih dawtnak cu zeirel lo in maw, kan um ko lai? Kan caah a thihnak le a tuarnak hi ruat tthan usih. Thinlung in na ruah taktak ahcun na temmi a um ko lai. Mitthli hmanh tla kho a si. Khrihfa kan sinak hi thlarau le thinlung in kan si maw? Khrih vailamtahnak hi kan thinlung ah khenhchih a si maw? Khrih temtuarnak hi ka caah a si tiin kan tem ve lo ahcun khrihfa kan sinak hi a tak lo tinak a si. Ruat tthan usih. Khrih ah i pumpe usih. Thluak lawng si lo in, thinlung in i pek kan hauhnak a si.
Zarhteni Ningani ni a tlak hlan ah Khrih ruak cu an lak i an vui. Zarhteni cu thlan chung ah a um. Kannih zumtu hna cu Khrih a thihnak ah kan thi ve i a nunnak ah kan tho tthan ve.

Thawhtthan Zarhpini (Easter Sunday)

Zingkate khuadei hlan ah Mari Magdalin cu thlan ah khan a va kal i thlankhar lung a rak i thawn cang kha a hmuh. Mari nih Simon Piter le zultu dang pakhat kha, "Bawipa cu thlan chung khan an laak cang i khuazei i an chiah kan hngal lo," tiah a chimh hna. Peter le zultu dang cu an tho i thlan ahcun an kal. Thlan chungah khiangrang puan le Jesuh lu an men nak puan kha an hmuh. Cathiang nih thihnak in a tho tthan lai a ti mi kha an zum kho rih lo. Zultu hna cu inn ah an kir.

Mari nih a ttah pah in thlan chung kha a bih tikah thil raang in aa thuammi vanmi pahnih a hmuh hna. Mari nih vanmi he an i chawnh lio ah a hnulei ah aa mer i Jesuh a dir ko kha a hmuh. Jesuh a si kha a hngal lo. Jesuh nih "Mari," tiah a auh hnu lawng ah "Saya," tiah a ti. Zultu dang kha a chimh hna.

Jesuh cu zultu hna sin ah a lang. Jesuh cu thlan ah a um ti lo. Thihnak nih a tei lo. A tho tthan cang! Halleluiah, a tho cang. Thlan in a tho mi Pathian mithiang hna he Khuathiang chungah khan an lut. Jesuh Khrih a thih i thlan khar aa hung i a tho mi hna hi mithiang (saints) an si tiin an ti. Khrih a thawhtthan hlan ah a thihnak ruang ah mithiang an thawhnak hi Khrih thawhtthannak temchungnak a si tiah Bible thiamsang nih an ti.

Vailam cungah Khrih a thihnak cu zumtu hna kan thawhtthannak; a thawhtthannak cu thihnak chung in kan thawhnak le teitu kan sinak a si. Jesuh cu Messiah asi tiah a zummi paoh cu Pathian fa an si; Jesuh cu Pathian Fapa a si tiah a zummi lawng nih vawlei an tei khawh (I Johan 5:1,5). Kannih cu vawlei sualnak a kalpitu Khrih thawng in teitu kan si. Sualnak chung saltaannak chung in a luatmi kan si. Hi bantuk thawngttha a thei i thinlung le thlarau in a nungmi cu mi vanttha taktak kan si. Bawipa nih thangthatnak co ko seh! Amen.

Rev. C. Duh Kam
Pastor
Chin Baptist Mission Church